वास्तविक प्रत्युत्तराची लढाई.

1965 च्या युद्धादरम्यान जनरल अयुब खान यांनी अमृतसर ताब्यात घेण्याची आणि जम्मू-काश्मीरमध्ये तैनात असलेल्या भारतीय सशस्त्र दलांना पुरवठा रोखण्याची रणनीती आखली. हे काम 1, आर्मर्ड डिव्हिजन द प्राइड ऑफ पाकिस्तानकडे सोपवण्यात आले. पाकिस्तानचा हेतू भारताला सर्वात वाईट मार्गाने पराभूत करून शक्य तितके संपार्श्विक नुकसान पोहोचवण्याचा होता!

अमेरिकेच्या पाठिंब्याने पाकिस्तानी सैन्य जगातील सर्वोत्तम पॅटन टँकने सज्ज होते! 1962 मध्ये चीनविरुद्ध झालेल्या नुकसानातून भारतीय लष्कर अजूनही सावरत होते आणि लष्कराचे आधुनिकीकरण सुरू होते. 8 सप्टेंबर, 1965 रोजी पाकिस्तानी लष्कराने पंजाबच्या खेम करन सेक्टरमध्ये 220 पॅटन तोफासह पहिले सशस्त्र आक्रमण सुरू केले जे त्यांच्या मार्गावर आलेले सर्वकाही धूळ खात पाडण्यासाठी तयार होते.

लेफ्टनंट जनरल हरबक्ष सिंग सी, वेस्टर्न कमांडमध्ये GOC होते ज्यांना मोठ्या हल्ल्याचा सामना करावा लागला. सैनिक आणि रणगाडे या दोन्हींच्या संख्येने पाकिस्तानी आक्रमण भारतीय संरक्षण दलापेक्षा जास्त होते! लेफ्टनंट जनरल सिंग यांनी असल उत्तर शहराभोवती U-आकाराच्या फॉर्मेशनमध्ये आपल्या सैन्याची पुनर्रचना केली. तिन्ही बाजूंनी जास्तीत जास्त टाक्यांवर हल्ला करण्याचा विचार होता. भारतीय सैन्याने पाकिस्तानी रणगाडे मागे घेतल्याचा विचार करून यू-आकाराच्या भागात आमिष दाखवले. भारतीय सैन्याने उसाच्या शेतात पाणी भरले ज्यामुळे जाड चिलखत असलेल्या पाकिस्तानी पॅटन टाक्या बुडल्या आणि दलदलीच्या जमिनीत अडकल्या. 220 पॅटन टँकचे संपूर्ण पाकिस्तानी घोडदळ स्थिर होते. भारतीय सैन्याच्या सैनिकांनी आणि रणगाड्यांनी जोरदार गोळीबार सुरू केला. ऊसाच्या उंच गवतामुळे भारतीय सैन्याला यू-आकाराच्या फॉर्मेशनमध्ये लपून राहता आले पण पाकिस्तानी टाक्यांच्या अगदी जवळ राहता आले!

1965 च्या युद्धात पाकिस्तानने एकूण 165 पॅटन रणगाडे गमावले, त्यापैकी 99 अस्सल उत्तरच्या पराभवात पाडण्यात आले!

भारताने एकाच आघाडीवर फक्त 10 युद्ध रणगाडे गमावले!

नष्ट झालेल्या टाक्यांचं दर्शन असं होतं की त्या शहराचं नाव पॅटन नगर (पॅटन्सचे कब्रस्तान) ठेवण्यात आलं! लेफ्टनंट जनरल सिंग यांच्या चमकदार रणनीतीची कहाणी आजही जगभरातील लष्करी शाळांमध्ये सांगितली जाते! ही लढाई दुसऱ्या महायुद्धानंतरची सर्वात मोठी तोफ लढाई म्हणून इतिहासात खाली गेली आहे.