नाशिकच्या नोटा छापण्याच्या कारखान्याचा रंजक इतिहास.

 पाकिस्तान साठी नाशिकच्या नोटा छापण्याच्या कारखान्यात छापल्या नोटा ;-

पाकिस्तान सरकारसाठी चलनी नोट 

भारत आणि पाकिस्तानच्या फाळणीनंतरही काही काळ नाशिक इथल्या नोटांच्या छापखान्यात पाकिस्तान सरकारसाठी नोटा छापल्या जात होत्या. त्यावर उर्दू भाषेत अक्षरं छापलेली होती. पाकिस्तान सरकारच्या या नोटा नाशिकमधील एका प्रदर्शनात मांडण्यात आल्या होत्या.

गव्हर्नर सी. डी. देशमुख यांची स्वाक्षरी असलेली पाकिस्तानची नोट.

पाकिस्तानच्या नोटांवर तत्कालीन गव्हर्नर सी. डी. देशमुख यांची स्वाक्षरी दिसते. ब्रिटीश सरकारच्या काळात तिसरे गव्हर्नर म्हणून देशमुख यांची नियुक्ती झाली होती. पुढे स्वतंत्र भारतात ते अर्थमंत्री झाले.

नाशिक करन्सी नोट प्रेस म्हणजेच छापखान्यात पाकिस्तान सरकारसाठी छापल्या गेलेल्या या दोन रूपयांच्या या नोटेवर किंग जॉर्ज पाचवे यांचं चित्र आहे.

भारतीय रिझर्व बँकेकडून पाकिस्तानची बँकिंग व्यवस्था पाहिली जायची, म्हणजेच पाकिस्तान सेंट्रल बँक सुरू होईपर्यंत. फाळणीपासून पुढे सप्टेंबर 1948 पर्यंत म्हणजे जवळपास एक वर्ष पाकिस्तानच्या नोटा नाशिकमध्ये छापल्या जात होत्या. तसा करारच झाला होता.

या नोटांवर पाकिस्तान गव्हर्नमेंट आणि उर्दूमध्ये सल्तनत-ए-पाकिस्तान असं छापलेलं असायचं. पुढली काही वर्षं या नोटा चलनातही होत्या.

नाशिकच्या करन्सी नोट प्रेसमध्ये नुकतंच एक प्रदर्शन झालं. तिथे जवळपास 1861 पासून ब्रिटिशांनी छापलेल्या चलनी नोटांपासून ते सध्या चलनात असलेल्या नोटा दाखवण्यात आल्या. पाहून आश्चर्य वाटेल अशा एक से एक नोटा इथे मांडण्यात आल्या होत्या.

एकदाच वापरून फाडून टाकली जाणारी तसंच हाताने बनवलेली नोट अशा अनेक प्रकारच्या नोटा पाहायला मिळाल्या.

बर्मा म्हणजेच म्यानमारसाठीही नाशिकच्या छापखान्यात 1946 पर्यंत नोटा छापल्या जात असत.

म्यानमारची 10 हजारची नोट.

1940 साली 10 हजारची नोट छापलेली नोट, बर्मा देशाचा उल्लेख आणि काही मजकूर सोडला तर या नोटेची डिझाईन बरीचशी भारतीय नोटेसारखी होती.1935 मध्ये बर्मा भारतापासून वेगळा झाला होता. भारतात छापलेल्या चलनातील नोटा पुढे देशाने 1950 बाजारातून काढून घेण्यात आल्या.

1 रुपयाची उस्मानिया नोट.

हैदराबाद सल्तनत म्हणजेच निजाम राजवटीसाठी छापलेली 1920 ची 1 रुपयाची उस्मानिया नोट ही इथे आहे. पहिल्या महायुद्धाच्या पूर्वी उस्मानिया चांदीचं नाणं मिळायचं. महायुद्धानंतर चांदी मिळणं अवघड झालं. लंडनमधील खाजगी कारखान्यात निजामाच्या उस्मानिया चलनी नोटा छापल्या जायच्या, मात्र 1920 पासून निजाम बँक ऑफ इंग्लंडकडे नोटा छापू लागला.

निजामाचं उस्मानिया चलन.

हैदराबादच्या निजामासाठी 1938 मध्ये नवीन डिझाईन केलेल्या 5 आणि 10 रूपयाच्या नोटा छापल्या गेल्या. यावर संपूर्ण माहिती उर्दू भाषेत होती. हे उस्मानिया चलन म्हणून प्रचलित होतं. 1939 साली 1000 ची नोट छापली. या नोटा निजाम संस्थान खालसा होईपर्यंत म्हणजेच 1948 चलनात होत्या.

चीनसाठी नोटा.

1940 साली नाशिकमध्ये 10 युहाण ह्या मूल्याची चीन सरकारची नोट छापण्यात आली होती, या नोटवर सन यात-सेन यांचं चित्र दिसतं.

श्रीलंकेचं चलन.

जुन्या सिलोन, आताच्या श्रीलंका सरकारसाठी 1940 आणि 1941 मध्ये वेगवेगळ्या मूल्यांच्या नोटा छापण्यात आल्या.

पूर्व आफ्रिकेतील चलन.

ईस्ट आफ्रिका करन्सी बोर्ड ह्या आफ्रिकन देशासाठी 5 व 20 शिलिंग ह्या मूल्यांच्या नोटा छापण्यात आल्या. या नोटांवर तेथील करन्सी बोर्ड सदस्यांच्या स्वाक्षऱ्या आहेत.

इराकच्या नोटेवर बेबी किंग फैसल.

इराकच्या नोटेवर एका लहान मुलाचं चित्र होतं. ही नोट देखील प्रदर्शनात होती.

1931 मध्ये छापखान्यात इराकचं दिनार हे चलन छापण्यात आलं. एखाद्या लहान मुलाचं चित्र असलेली जगातली ही पहिलीच नोट होती. बेबी किंग फैसल द्वितीय हे वडिलांच्या अकाली मृत्यूनंतर वारस म्हणून ते गादीवर बसले. याच 13 वर्षाच्या बालकाचं चित्र असलेल्या नोटेची किंमत 30 लाख इतकी आहे.

अशा पूर्व आफ्रिका, नेपाळ, श्रीलंका, पाकिस्तान, बांग्लादेश, चीन, इराण या परदेशातलं चलन नाशिकच्या प्रेसमध्ये छापण्यात येत होतं.

राजा त्रिभुवन बीर बिक्रम शाह यांचं चित्र असलेलं 1948 साली छापलेलं नेपाळचं चलन.

बांगलादेशचं टका चलन.
बांगलादेशला स्वातंत्र्य मिळेपर्यंत तिथल्या टका चलनाच्या नोटाही नाशिकमध्येच छापल्या जात होत्या.1 टका, 5 टका,10 टका ते 100 टका या बांगलादेशी चलंनाच्या नोटांवर त्या देशाचा नकाशा आणि शेख मुजिरबार रहमान यांचा फोटो होता.

तर मित्रानो कशी वाटली वरील माहिती कॉमेंट द्वारे जरूर कळवा ,त्याचप्रमाणे आपला आवडता विषय हि कळवा .

Interesting history of Nashik note printing factory.

------------------------------------------------------------------------------------

भारतातली पहिली नोटबंदी.India's first denomination.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------